Аляксандр Фаміч Вельтман (1800-1870)

Рускі пісьменнік, член-карэспандэнт Пецярбургскай АН (1854)

Нарадзівся в сям'і абруселага шведскага двараніна, гвардзейскага паручніка. Чытання і пісьму з пяці гадов хлопчыка навучала маці. На всё жыццё запомнів ён дзеншчыка бацькі і свайго дзядзьку Барыса - дзівнага апавядальніка казак. У некалькіх прыватных пансіёнах Аляксандр грунтовна даведався французскі і нямецкую мовы, навучывся добра граць на скрыпцы і гітары. p> У 1811 Вельтман паступів у Высакародны пансіён пры Масковскім универстете. Там ён пачав пісаць вершы, пераймаючы Ламаносаву, Тредиаковскому, Дзяржавін, баек Дзмітрыева і Ізмайлава. Падзеі Айчыннай вайны 1812 г. - пераезд у Кастраму, вяртанне в зруйнаваную Маскву - назавжды запалі в памяць будучага пісьменніка. У 1816 ён паступів у школу колонновожатых, дзе рыхтавалі афіцэрав-тапографав і штабістав, став там адным з лепшых вучняв. Па заканчэнні вучобы, у канцы 1817 Вельтман быв залічаны в войска. У гэты час ён сабрав і перапісав усе свае творы і склав "Збор першапачатковых творав Аляксандра Вельдмана "(так да сярэдзіны 20-х гадов ён пісав сваё прозвішча), аднак спробав апублікаваць гэтыя юнацкія досведы автар не рабів. p> Увесну 1818 Вельтмана накіравалі на ваенна-тапаграфічныя здымкі в Бесарабію. За 12 гадов, праведзеных там, ён зрабів паспяховую кар'еру і выйшав у адставку в чыне падпалковніка в 1831 г.

У Бесарабіі Вельтман пазнаёмівся і зблізівся з рэвалюцыйна настроенымі афіцэрамі, членамі Павднёвага таварыства. Сябровскія адносіны склаліся в яго з В. Ф. Раевскім і М. Ф. Арловым. Гэта адыграла вялікую ролю в фарміраванні поглядав пісьменніка, у яго творах пачынаюць гучаць мары аб светлым будучыні, абурэнне сацыяльнай несправядлівасцю. p> У Кішынёве Вельтман сустрэвся са сасланыя Пушкіным. Як пазней успамінав іх агульны знаёмы І. П. Липранди, Пушкін "умев сярод усіх адрозніць А. Ф. Вельтмана, каханага і паважанага всімі адценнямі. (...) Ён адзін з нямногіх, які мог даставляць ежу розуму і дапытлівасці Пушкіна (...). Ён, безумовна, не божкав кожнаму сказанага верша Пушкіна, мог і рабів свае заввагі, уваходзів з ім у разбор, і гэта не падабалася Аляксандру Сяргеевічу ... ". p> У 1825 Вельтман быв камандзіраваны на турэцкую мяжу для арганізацыі взмацнення пагранічнай ланцугу, таму падзеі снежня адбылося міма яго. У час службы в Бесарабіі Вельтман не перарывав літаратурнай працы. Пад уплывам пушкінскага "Руслана і Людмілы" ён піша рамантычную паэму "Этеон і Лаида". Вершаваная аповесць "Уцякач" стала першым апублікаваных творам пісьменніка (Сын Айчыны. 1825. | 18 і 19, цалкам - в 1831 г.). Аповесць у вершах "Мурамская лесу" (1831 г.) невзабаве была інсцэніравана. Песня разбойнікав з пастановкі в Вялікім тэатры стала надзвычай папулярнай. З канца 1829 творы пісьменніка пастаянна з'являюцца в часопісах. p> Выйшавшы в адставку в 1831 г. Вельтман цалкам аддаецца літарату...